O czytaniu

Jest trzecia, a ja nie mogę spać. To pewnie przez to, że ostatnio kładę się dopiero koło 5, wstaję po południu i dzień spędzam leżąc, bo zaczął się już ten straszny czas, gdy marznę we własnym pokoju pod kołdrą i kocem, nie mówiąc w ogóle o żadnym wychodzeniu na zewnątrz. Próbuję czytać, niestety, nie dla przyjemności, a z obowiązku, ale Pan Iser tak mnie nudzi, że nie mogę. Nie daję rady. Nigdy nie zrozumiem idei komplikowania wszystkiego, co tylko można skomplikować. Po co napisać zwięźle, skoro można napisać 50 stron o tym samym, do tego używając mądrych, nieznanych nikomu poza autorem słów? Tekst Pani Kazi czytało mi się tak lekko i przyjemnie (jako tekst, czysto formalnie, bo z racji na treści sama lektura nie należała do najprzyjemniejszych). Od czego to zależy?

Zawsze byłam wielką fanką pisania i mówienia wprost, bez zbędnego lania wody (chociaż, przyznaję się, na egzaminach, gdy nie znam odpowiedzi na pytanie, bardzo się to opłaca, sprytne wplatanie swojej wiedzy, która nie jest związana z pytaniem lub nawet przedmiotem może być korzystne), bo i po co. Wolę sprawę załatwić szybko, po co się produkować 3 godziny, skoro same konkrety zajmą mi góra 10 minut? I tak, przyznaję się, jestem egoistką i zależy mi na moim czasie. Więc jak poświęcam komuś godziny na gadanie o pierdołach, na lanie wody o niczym, może czuć się zaszczycony, bo zwykle tego nie robię. Wracając…

Czytanie jest przyjemne. Niektórzy jednak usilnie próbują nam to obrzydzić i zniechęcić nas do lektury. Zaczęło się w szkole podstawowej, każdy to przyzna, ten przymus czytania nudnych książek z listy tych obowiązkowych, przeznaczonych dla tego wieku. To prawdziwa męczarnia. Dziecko w takim wieku (gdy powinna być wpajana miłość do książek i chęć do sięgania do nich z własnej woli) zmusza się do czytania czegoś, na co nie ma ochoty, bo jest do tego zmuszane. Proste. Dodatkiem już tylko jest fakt, że te lektury, szczerze, nie są pociągające i ja, osobiście, z listy lektur podstawówkowych przeczytałam może z 3. Dalej jest już tylko gorzej, przecież gimnazjum i liceum to czas zapoznawania się z klasykami, wielkimi tomiszczami, które opowiadają o wielkich zwycięstwach i wielkich królach i które każdy Polak znać powinien. Kolejne zwierzenie – gdyby nie sprawdzanie kartkówkami wiedzy czy przeczytałam, najpewniej nie przeczytałabym żadnej pozycji. Jak widać, nie skończyłam jako bandzior, papier ukończonych studiów też niedługo będę mieć, więc w czym problem?

(nawet sobie nie wyobrażacie jak bardzo się w tym momencie cieszę, że w końcu jest moment, gdy mogę zadać to pytanie)

Samo przymuszanie nas od małego do czytania nie jest jeszcze takim wielkim problemem. Lista lektur – od biedy ujdzie, niby to klasyki, niby warto, niby przyda się do krzyżówek w trakcie nudnych wykładów lub do teleturniejów smsowych, bo do takich telewizyjnych nas nie wezmą. Prawdziwym problemem, według mnie, jest narzucana nam interpretacja tej całej listy. Bo przecież jest tylko jedna. Jedna, ostateczna, którą znają wszyscy poloniści i która nie podlega żadnej dyskusji. Szkoda tylko, że sami autorzy (a także inni literaci, dziennikarze, etc., chodzi o ludzi wykształconych i z własnym rozumkiem) nie radzą sobie z odgadnięciem tejże. Ktoś mądry kiedyś powiedział, niestety, biję się w pierś, nie wiem kto, mam to zapisane w notatkach z teorii tekstów kultury, że raz, jednoznacznie i ostateczne zinterpretowany tekst umiera. Dlaczego więc, szanowni nauczyciele, wpajacie nam od dziecka do głów, że interpretacja jest tylko jedna i każde odejście od klucza uznawane jest za głupotę? Każdy przecież spotkał się z tym, że czytając lekturę i potem omawiając ją (okropne zajęcie, czytać lekturę, żeby potem ją omawiać, czyli streszczać i wysupływać ten jeden ostateczny sens) na lekcjach, choć raz przemknęło mu przez głowę, że przecież nie tak to było i nie o to chodzi, bo co z tego, że kolor niebieski może symbolizować smutek i tęsknotę, skoro może tez znaczyć, że autor po prostu lubi niebieski i dlatego użył słowa „niebieski” zamiast „pomarańczowy”.  Sam fakt, że po kraju krąży(ła) legenda miejska o Szymborskiej, która nie zdała matury z Szymborskiej już dużo o tym podejściu świadczy. Ale co ja się tam znam, maturę, owszem, mam, ale studiów jeszcze nie skończyłam i kierunek, który studiuję wcale mnie nie upoważnia do wydawania takich sądów, ale tekst Pana Isera tak mnie natchnął, że muszę się podzielić moimi przemyśleniami odnośnie interpretacji i uśmiercania dzieł.

Swoją drogą, kiedyś sama planowałam uśmiercić swoje dzieło. Chciałam, żeby każdy interpretował je tak, jak chciałabym, żeby było interpretowane. Planowałam napisać stosowne wyjaśnienie, co by nikt, słodkie marzenia, nie miał problemów pisząc maturę z mojej powieści. Pomysł wpadł mi do głowy jak byłam głupiutką małolatą, był to wyraz buntu przeciwko doszukiwaniu się znaczeń tam, gdzie ich nie ma i przesadnym, tak właśnie myślałam, analizowaniu czy wspomniany wcześniej niebieski to tylko kolor, czy też wyraz głębokiej rozpaczy albo smutku. Teraz wiem, że uśmiercanie własnej twórczości to jak strzał w kolano. I to sobie, oczywiście, jakby ktoś tej metafory nie znał, bo nikomu, poza samym autorem, takie wyjaśnienie strat nie przyniesie. Korzyści w sumie też żadnych nie będzie, bo i po co zajmować się martwym dziełem, które zostało już zanalizowane do samego dna i nic więcej nie da się z niego wycisnąć. Przecież nikogo nie zaintryguje coś, co nie ma w sobie ani krzty tajemniczości. Historia, owszem, może i być interesująca, ale jednoznaczna interpretacja odbiera cały urok odkrywania nowego świata, nowych postaci i wszystkiego, co jest między nimi. Cała przyjemność czytania polega przecież na tym, na przenoszeniu się w innego, nowe miejsce i na czerpaniu z niego coraz to nowszych, głębszych lub płytszych, sensów, na wracaniu po raz kolejny do niektórych dzieł i na odkrywaniu ich na nowo, na wyszukiwaniu nowych połączeń, małych, wcześniej niezauważonych, ale jednak istotnych dla całości. A wreszcie – czytanie to dopełnianie interpretacji, która nie może być dopełniona. Na tym polega cała zabawa i przyjemność.

Dziękuję Panu Wolfgangowi Iserowi, za zainspirowanie mnie do dzisiejszego postu. Przez niego nie doczytałam tekstu, ale za to zrozumiałam istotę pisania i czytania. I tego życzę każdemu, kto lubi (lub też musi) czytać.